Kỹ thuật sang chậu cho cây cảnh

Sang chậu là một công việc cần thiết đối với người làm và chơi cây cảnh. Nếu cây không được thay chậu lâu dần sẽ quá khổ, không đủ dưỡng chất và dẫn đến chậm phát triển. Sang chậu sai kỹ thuật cũng làm cho cây ốm, chết cành, không hút được dưỡng chất.

Sang chậu nhằm các mục đích:

- Cung cấp và bổ sung cho cây nguồn dinh dưỡng kịp thời. Bởi vì, cây cảnh trồng trong chậu lâu năm, đất cứng, rễ cây ăn ra bám vào một lớp dầy xung quanh thành chậu. Mùa hè nắng chiếu vào thành chậu đốt nóng rễ phía trong, cây lại hết đất nên lụi tàn rồi chất dần.



- Sang chậu để nhân giống. Đối với một số loại cây (cau cảnh, trúc cảnh, vạn tuế…) ta có thể tách cây con trực tiếp từ cây mẹ.

- Sửa bộ rễ, cắt bỏ rễ thối, rễ thừa, uốn nắn cho bộ rễ đẹp, nâng bộ rễ nổi lên.

- Thay đổi chậu, bể đang trồng sang một chậu, bể khác cho phù hợp với cây, làm tăng giá trị nghệ thuật của cây.

- Thay đổi dáng thế cây cho ngoạn mục hơn dáng thế cũ.

- Xử lý thoát nước ở những chậu, bể tắc nước.

Các bước thay chậu cho cây cảnh:

Để cây ra khỏi chậu:

Tránh đào bới và tuyệt đối không được tóm gốc nhổ lên. Làm như vậy cây bị đứt rễ và chết. Nếu đất trong chậu xốp, ta đặt chậu xuống nền đất mềm, hai tay cầm chặt miệng chậu nâng nghiêng chậu về phía trước, đẩy đi giật lại nhanh nhiều lần, cứ thế xoay các phía chậu mà lay. Toàn bộ vùng đất sẽ tách rời khỏi thành chậu, ta chỉ việc đổ cây ra, bầu cây còn nguyên vẹn. Nếu cây to, một người bê chậu đổ, một người đỡ cây.


Nếu đất quá chặt, ta lấy một que sắt đầu đánh dẹt chọc xung quanh thành chậu xuống tận đáy. Sau đó thao tác như trên. Ngoài ra có thể dùng que tầy đầu đẩy toàn bộ vầng rễ qua lỗ thoát nước ở đáy chậu. Nếu vẫn chưa được, ta tưới nước cho ngấm thật đậm toàn bộ bầu cây hoặc dùng biện pháp cuối cùng là ngâm chìm chậu vào nước đợi cho nước ngấm đủ nhũn đất trong chậu, ta đưa chậu cây ra, để ráo nước rồi lay như đã nói ở trên, nhất định sẽ nhổ được cây ra dễ dàng.

Gặp chậu phình hông, miệng chậu nhỏ hơn dưới, cây trồng lại để lâu năm không thay chậu, áp dụng các biện pháp trên không thể được, với những cây rễ sống thì dùng dao xắn một rạch thẳng xuống tận đáy chậu và vòng theo miệng chậu rồi đổ ra, với cây quý hoặc cây rất khó tính mà chậu không đáng giá thì nên đập chậu lấy cây.

Riêng địa lan không cho phép xọc, đào bới, xén vầng rễ mà chỉ được tưới đẫm nước cho rễ bong khỏi chậu rồi nhẹ nhàng lắc chậu đổ lan ra. Rễ lan to nhưng rất dòn, phải làm thật cẩn thận kẻo bị gãy.






Xử lý bầu rễ:

Dùng dao bài sắc cắt xén xung quanh và dưới đáy bầu rễ. Các bầu rễ được cắt gọn, không dập nát thì rễ mới tái sinh nhanh. Cây trên mặt đất bao giờ cũng phản ánh đúng tình trạng bộ rễ chìm dưới đất. Tại các đầu rễ bị cắt, sẽ phun ra nhiều chùm rễ mới lại được ăn đất mới, nên cây phát triển mạnh. Hạn chế việc dùng que nhọn hoặc cào để xả bới đất vì như vậy rễ có thể bị dập nát nhiều nên bị thối và cây có thể chết. Cắt xén bầu rễ phải đồng thời thực hiện 3 mục đích khác nữa: đảm bảo sang chậu sẽ có ít nhất 1/2 là đất mới, khuôn khổ bầu rễ sau khi xén thích hợp với chậu, bể mới và cây vào chậu mới sẽ đúng vời dáng thế cần sửa.

Nếu dưới đáy gốc cây có phần gỗ thừa dài quá, đấy là dấu tích của đầu đoạn cành chiết cắt quá dài. Cây không thể trồng được vào khay, bể. Vì vậy, ta dùng cưa sắc nhẹ nhàng cắt bỏ đi.

Trồng lại cây vào chậu:

Chọn chậu, bể có màu sắc, hình thể kích cỡ phù hợp với cây. Lỗ thoát nước ở đáy chậu phải to. Nếu chậu có nhiều lỗ thoát nước càng tốt. Chuẩn bị sẵn sàng đất đúng chủng loại. Đất dùng để sang chậu nhất thiết phải khô hoàn toàn. Nếu đất đã được phơi, lại để nơi bán âm bán dương (ngoài lán, hiên) hàng năm rồi càng tốt.

Việc trồng cây vào chậu rất cần có kiến thức. Đầu tiên là xử lý lỗ thoát nước. Những cây dễ tính, đọng nước đôi chút không chết thì chỉ cần đặt một mảnh sành chờm rộng lên lỗ là được. Nên chọn mảnh sành khi úp vào lỗ có độ kênh.

Những cây yêu cầu phải thoát nước nhanh, bầu thật thông thoáng như địa lan, trà, đỗ quyên, v.v… thì phải kê cao mảnh sành lên một chút. Sau đó đặt một lớp xỉ than rắn chắc dưới đáy chậu, tiếp theo xếp lớp đất cục, rồi phủ lớp đất tơi, cuối cùng mới đặt cây vào. Xung quanh bầu rễ phải cho toàn đất màu. Trên mặt chậu cũng xếp một lớp đất cục to để chống nước sói, lèn rễ và gây đóng váng mặt chậu. Thông thường các cây khác không cần cầu kỳ quá như vậy, chỉ cần lưu ý là xung quanh bầu rễ bao giờ cũng phải cho đất màu, giàu chất dinh dưỡng là được.

Quan trọng là vị trí của gốc cây trong chậu, cần đặt chính giữa hay lệch về bên nào. Độ cao thấp của gốc đúng tầm, để tránh cây không quá sâu dẫn đến cây khó thở. Độ nghiêng của cây phụ thuộc vào dáng thế của cây đó. Muốn vậy, ta đặt cây, chèn tạm đất rồi ngắm 4 mặt, ngắm gần và ngắm từ xa để điều chỉnh. Bao giờ cây ở đúng vị trí đẹp nhất mới lấp đất. Tra đất vào xung quanh bầu từ từ, từng lớp. Dùng que đầu tù xọc, rồi lắc chậu, tiếp theo là tưới nước kiểu mưa rào cho đất len vào mọi ngóc ngách của rễ, không còn một lỗ hổng nào mới được. Những cây như trà, đỗ quyên, địa lan thoải mái xếp những cục đất to cao trên mặt chậu. Các cây khác không được vào đất đầy khít miệng chậu, vì như vậy khi tưới nước sẽ chẩy tuột đi hết ngay. Ít nhất ta cũng phải để rãnh chạy vòng theo miệng chậu để giữ được nước tưới.

Nếu trời nắng cần che hoặc để cây nơi bóng mát khoảng mươi ngày.

PV (tổng hợp)